Regionalna integracja gospodarcza w Afryce w świetle teorii i doświadczeń państw afrykańskich

W monografii przedstawiono wyniki teoretycznej i empirycznej analizy – przyczyn, przebiegu i skutków procesu regionalnej integracji gospodarczej na kontynencie afrykańskim – w kontekście ogólnej teorii międzynarodowej integracji gospodarczej. Celem pracy była ocena skuteczności przyjętych rozwiązań integracyjnych w Afryce z punktu widzenia efektów handlowych, kluczowych dla wzrostu i rozwoju gospodarczego krajów rozwijających się. Przeprowadzone badania jakościowe dotyczą okresu od przełomu lat 50. i 60. XX w. do drugiej dekady XXI w., natomiast ilościowe lat 2005–2017. Empirycznymi badaniami własnymi z wykorzystaniem modelu grawitacji objęto praktycznie wszystkie kraje afrykańskie (bez Sudanu Południowego i Sahary Zachodniej, dla których brak było danych). W toku przeprowadzonych badań pozytywnie zweryfikowano hipotezę badawczą mówiącą o niewielkim wpływie funkcjonujących w Afryce licznych regionalnych ugrupowań integracyjnych (regional economic communities, RECs) dla wzrostu współpracy handlowej w regionie. Potwierdzono istnienie zależności pomiędzy obraną formą ugrupowania integracyjnego (typem porozumienia) a stymulowaniem przez nie handlu państw afrykańskich. Wykazano również, że takie czynniki jak: sąsiedztwo (wspólna granica), łatwość komunikacji (wspólny język urzędowy) oraz historia (wspólna przeszłość kolonialna) wpływają pozytywnie na rozwój handlu państw afrykańskich, jednak handel ten jest bardziej ukierunkowany na powiązania zewnętrzne (z państwami spoza kontynentu afrykańskiego) niż wewnętrzne. Badania rozszerzono o oszacowanie efektu kreacji (trade creation effect) oraz przesunięcia handlu (trade diversion effect). W efekcie przeprowadzonych badań sformułowano propozycje pożądanych kierunków zmian. Wśród nich zaproponowano: ograniczenie liczby ugrupowań integracyjnych w Afryce do tych wyłącznie stymulujących handel; odejście od założenia, że wszystkie państwa kontynentu z definicji uczestniczą w ugrupowaniach, a Afryka jest jednorodna i wszędzie można zastosować te same rozwiązania; weryfikację sensu budowy Afrykańskiej Wspólnoty Gospodarczej (AEC) i jej ewentualną modyfikację. W zamian natomiast zasugerowano skupienie działań na stworzeniu afrykańskiej drogi integracji (African way of integration), uwzględniającej zarówno odmienne na tym kontynencie warunki wstępne integracji, jak i specyficzne cechy oraz ograniczone możliwości państw afrykańskich.

Treść:
1. Regionalna integracja gospodarcza krajów rozwijających się w świetle teorii międzynarodowej integracji gospodarczej
2. Geneza, przesłanki i działania na rzecz regionalnej integracji gospodarczej w Afryce
3. Ewolucja, stan i perspektywy przebiegu procesów regionalnej integracji gospodarczej w Afryce
4. Ocena stanu afrykańskiej integracji regionalnej w drugiej dekadzie XXI w. oraz proponowane kierunki zmian